Alimenty od byłego małżonka – kiedy można żądać?

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym małżonek rozwiedziony może żądać alimentów gdy:

• wystąpi z takim roszczeniem do sądu, po rozwodzie – sąd nie orzeka o alimentach na byłego małżonka w wyroku rozwodowym
• małżonek będzie niewinny rozkładowi małżeństwa – uprawnionym do otrzymania alimentów jest małżonek wyłącznie niewinny
• małżonek żądający alimentów znajduje się w niedostatku albo na skutek rozwodu istotnie pogorszyła się jego sytuacja materialna

Osobą zobowiązaną do alimentacji może być:

• małżonek niewinny (wówczas jeden z małżonków jest winny a drugi niewinny)
• małżonek współwinny rozkładowi pożycia małżeńskiego (rozwód orzeczony z winy obu stron)
• małżonek wyłącznie winny rozkładu małżeństwa (wówczas jeden z małżonków jest winny a drugi niewinny)

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym małżonek uznany za niewinnego lub współwinnego rozkładu pożycia małżeńskiego może domagać się alimentów jeśli znajduje się w niedostatku.

Przepisy prawa nie definiują pojęcia „niedostatku” zatem z pomocą przychodzi orzecznictwo.

Według sądów powszechnych „Rozwiedziony małżonek znajduje się w niedostatku, gdy własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części, jako że nie ma żadnych lub wystarczających możliwości zarobkowych lub majątkowych” (Wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z 17.10.2013 r., II Ca 890/13).

Wobec tego niedostatek jest rozumiany jako sytuacja kiedy jeden z małżonków, pomimo podejmowania starań, nie jest w stanie zapewnić sobie minimum socjalnego i zaspokoić podstawowych potrzeb życiowych.

Najczęstszym przykładem z praktyki jest niepełnosprawność, która co prawda umożliwia małżonkowi podjęcie pracy zarobkowej, niemniej uniemożliwia uzyskanie takich dochodów, które pozwalałyby temu małżonkowi na pokrycie podstawowych potrzeb.

Wysokość alimentów od byłego małżonka zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego małżonka i możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego małżonka.

Sąd bada sytuacje majątkowe, materialne, rodzinne i osobiste obojga małżonków aby ustalić usprawiedliwione potrzeby jednego z małżonków oraz możliwości majątkowe drugiego z małżonków

Obowiązek alimentacyjny wygasa:

• w przypadku zawarcia nowego związku małżeńskiego przez małżonka uprawnionego do alimentów;
• w ciągu 5 lat od orzeczenia rozwodu – jeśli zobowiązanym do płacenia alimentów był małżonek który nie został uznany za winnego rozwodu.

Warto zaznaczyć, że termin pięcioletni może zostać wydłużony przez sąd w wyjątkowych sytuacjach.

Dodatkowo „Nieuzyskanie z mocy wyroku sądowego przedłużenia terminu pięcioletniego, o którym mowa w art. 60 § 3 zdanie drugie k.r.o., powoduje wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego rozwiedzionego małżonka”( Wyrok SN z 30.11.2023 r., II USKP 79/22).

Nie ma znaczenia dla alimentów zawarcie związku małżeńskiego przez małżonka zobowiązanego do alimentów. Fakt ten może wpływać jedynie na wysokość alimentów.

Zmiana alimentów na małżonka jest dopuszczalna.

Wówczas stosuje się procedurę ogólną związaną ze zmianą wysokości alimentów zgodnie z art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o czym więcej w poprzednim wpisie.

Pozew o alimenty na byłego małżonka jest zwolniony z opłaty sądowej, ponieważ strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych jest z mocy prawa zwolniona z ponoszenia kosztów sądowych.

Poza brakiem opłaty za pozew mogą wystąpić inne wydatki, takie jak koszty opinii biegłego, przesyłek sądowych, czy wynagrodzenie pełnomocnika.

Czas trwania sprawy zależy od obciążenia sądu i złożoności sprawy. W prostszych przypadkach, gdy strony przedstawiają komplet dokumentów i nie ma sporu o fakty, orzeczenie może zapaść w ciągu 3–6 miesięcy. W sprawach spornych, z opinią biegłych lub przesłuchaniem świadków, postępowanie może potrwać nawet rok lub dłużej.

Tak. Strona uprawniona może złożyć wniosek o zabezpieczenie alimentów. Sąd rozpoznaje taki wniosek na posiedzeniu niejawnym i może przyznać tymczasowe świadczenie obowiązujące do czasu wydania prawomocnego wyroku. To rozwiązanie pozwala uniknąć problemów finansowych w trakcie trwania postępowania.