Kancelara Radcy Prawnego
Paulina Jaczyńska
Skontaktuj się z Kancelarią Radcy Prawnego Paulina Jaczyńska
Masz wątpliwości, czy należy Ci się zachowek? Chcesz sprawdzić, jaką kwotę możesz odzyskać lub jak obronić się przed roszczeniem o zachowek?
Skontaktuj się z Kancelarią Radcy Prawnego w Białymstoku – pomogę Ci ocenić Twoje prawa, przygotować wezwanie do zapłaty, a w razie potrzeby poprowadzić sprawę o zachowek przed sądem.
KANCELARIA RADCY PRAWNEGO
PAULINA JACZYŃSKA
Pon - Pt: 9:00 - 17:00
+48 789 019 861
Poprzednie wpisy
Alimenty na pełnoletnie dziecko po rozwodzie – co musisz wiedzieć
Alimenty na byłego małżonka – kto, kiedy i w jakich sytuacjach może ich żądać?
Jak napisać pozew o podwyższenie alimentów – praktyczny poradnik krok po kroku
Utrudnianie kontaktów z dzieckiem – co może zrobić rodzic?
Jak napisać pozew o rozwód
Utrudnianie kontaktów z dzieckiem
Podział majątku wspólnego po rozwodzie
Mobbing w pracy
Alimenty na pełnoletnie dziecko
Opieka naprzemienna Białystok
Czym jest zachowek? Szczegółowa definicja i znaczenie prawne
Zachowek to roszczenie pieniężne przysługujące osobom, które zostały pominięte w testamencie lub otrzymały mniej, niż wynikałoby to z dziedziczenia ustawowego.
Zachowek nie daje prawa do przejęcia rzeczy (np. mieszkania), lecz do otrzymania określonej sumy pieniędzy.
Instytucja ta ma kluczowe znaczenie, gdy:
- spadkodawca sporządził testament na rzecz jednej osoby,
- doszło do wydziedziczenia lub pominięcia spadkobiercy,
- spadkodawca rozdysponował majątek darowiznami za życia.
Zachowek jest więc minimalnym udziałem w spadku, którego nie można pozbawić najbliższej rodziny, chyba że istnieją bardzo poważne powody do wydziedziczenia.
Komu przysługuje zachowek?
Prawo do zachowku przysługuje tylko określonej grupie spadkobierców, należących do najbliższej rodziny.
✔ Dzieci spadkodawcy (także przysposobione)
Dzieci są najważniejszą kategorią uprawnionych. Mogą żądać zachowku bez względu na to, czy spadkodawca sporządził testament, czy nie.
Prawo do zachowku przysługuje wszystkim dzieciom — biologicznym i adoptowanym.
✔ Małżonek spadkodawcy
Małżonek zawsze należy do grona osób uprawnionych, o ile w chwili śmierci istniało małżeństwo.
W żądaniu zachowku nie jest przeszkodą:
- separacja faktyczna,
- rozdzielność majątkowa.
Przeszkodą jest natomiast separacja orzeczona przez sąd.
✔ Wnuki spadkodawcy (gdy ich rodzic nie żyje)
Jeżeli dziecko spadkodawcy zmarło wcześniej, w jego miejsce „wchodzą” wnuki.
Wnuk może więc żądać zachowku, nawet jeśli w testamencie nie został ujęty.
✔ Rodzice spadkodawcy (gdy zmarły nie miał dzieci)
Rodzice mają prawo do zachowku tylko w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił zstępnych — czyli nie miał dzieci, wnuków ani prawnuków.
Komu zachowek nie przysługuje?
Prawo nie przyznaje zachowku wszystkim krewnym.
Do grupy wyłączonych należą:
- rodzeństwo spadkodawcy,
- siostrzeńcy i bratankowie,
- dalsi krewni,
- konkubent/partner życiowy,
- osoby uznane za niegodne dziedziczenia,
- osoby wydziedziczone w testamencie,
- osoby, które odrzuciły spadek.
W praktyce często pojawia się pytanie: czy siostra lub brat mogą domagać się zachowku?
Odpowiedź brzmi: nie, nawet jeśli byli bardzo blisko zmarłego.
Ile wynosi zachowek?
Wysokość zachowku zależy od dwóch kluczowych elementów:
1. udziału spadkowego przy dziedziczeniu ustawowym.
Najpierw ustala się, jaki udział w spadku uprawniony otrzymałby, gdyby nie było testamentu.
Przykład:
Gdy spadkodawca pozostawił małżonka i dwoje dzieci — każdy odziedziczyłby 1/3.
2. ułamka należnego uprawnionemu
Zachowek wynosi:
- 1/2 udziału ustawowego — dla osób pełnoletnich i zdolnych do pracy,
- 2/3 udziału ustawowego — dla małoletnich i trwale niezdolnych do pracy.
Przykład praktyczny:
Jeśli dziecko odziedziczyłoby 1/3 spadku, to jego zachowek wyniesie:
- 1/6 (jeśli jest dorosłe),
- 2/9 (jeśli jest małoletnie lub niezdolne do pracy).
Doliczanie darowizn do zachowku.
Jedną z najważniejszych zasad jest doliczanie darowizn do masy spadkowej.
Oznacza to, że:
- darowizny na rzecz dzieci,
- przekazanie mieszkania,
- podarowanie majątku za życia,
— mogą zwiększać wartość należnego zachowku.
To częste źródło sporów, dlatego w sytuacjach wątpliwych warto skonsultować sprawę z prawnikiem od spadków.
Kiedy można żądać zachowku?
Uprawniony może wystąpić z roszczeniem o zachowek, gdy:
- został pominięty w testamencie,
- otrzymał w spadku mniej niż wynosi jego zachowek,
- spadkodawca przekazał majątek darowiznami,
- cały majątek odziedziczyła jedna osoba,
- uprawniony nie otrzymał należnej części spadku po podziale.
Nie trzeba czekać na dział spadku — zachowek można być dochodzony niezależnie od podziału majątku spadkowego.
Termin przedawnienia roszczenia o zachowek
Termin przedawnienia roszczenia o zachowek wynosi:
- 5 lat od ogłoszenia testamentu,
- 5 lat od otwarcia spadku, gdy nie ma testamentu.
Po upływie 5 lat uprawniony traci możliwość skutecznego dochodzenia zapłaty zachowku w sądzie.
Kto odpowiada za zapłatę zachowku?
Za zapłatę zachowku odpowiadają:
- spadkobiercy testamentowi,
- spadkobiercy ustawowi,
- osoby obdarowane darowizną,
- zapisobiercy windykacyjni.
Odpowiedzialność jest zazwyczaj solidarna — co oznacza, że uprawniony może żądać całości kwoty od jednej osoby.
Czy są sytuacje, w których zachowek nie przysługuje?
Tak — zachowek nie przysługuje, jeżeli:
- uprawniony został wydziedziczony z ważnych powodów,
- uprawniony został uznany za niegodnego dziedziczenia,
- otrzymał wcześniej znaczne darowizny,
- roszczenie się przedawniło,
- uprawniony odrzucił spadek.
Wydziedziczenie musi być zawsze konkretne i uzasadnione — np. ciężkie przewinienia wobec spadkodawcy.
Sam konflikt lub brak kontaktu nie wystarcza.
Jak wyegzekwować zachowek?
Etap 1 — wezwanie do zapłaty
W pierwszej kolejności należy wysłać do spadkobiercy oficjalne wezwanie do zapłaty z dokładnym wyjaśnieniem swojego roszczenia.
Często już ten etap prowadzi do ugody.
Etap 2 — negocjacje
Duża część spraw kończy się porozumieniem, zwłaszcza gdy strony chcą uniknąć procesu. Jest to działanie, które oszczędza czas i pieniądze.
Etap 3 — pozew o zachowek
Jeśli spadkobierca odmawia zapłaty, składa się pozew o zachowek.
W sądzie ustalana jest:
- wartość masy spadkowej,
- wartość darowizn,
- wysokość należnego zachowku.
Sprawy o zachowek potrafią trwać długo, dlatego profesjonalna reprezentacja znacznie przyspiesza proces.
